
Temizlik Hastalığı
09 Ocak 2024, Albis Therapy
Temizlik Hastalığı, OKB (obsesif kompulsif bozukluk) ‘nin içerisinde yer alan tiplerden biridir. OKB, kişinin takıntılı düşünceler ve devamında takıntılı ve süreğen davranış örüntüleri oluşturan bir psikolojik rahatsızlıktır. Kişinin hayatını, işlevselliğini ciddi oranda etkiler, kontrol edilmesi zor olan bu davranış ve düşünce örüntüleri kişiyi ve çevresini aynı zamanda çok yorar. Bu takıntılı düşünceler ve davranışlar, günlük yaşantıyı alt üst edebilir, kişinin sosyal ilişkilerini, iş verimliliğini ve genel yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir. Temizlik hastalığı olan kişiler, temizlik yapmayı bir güvence ve kontrol mekanizması olarak görebilirler. Bu durum, kişinin sürekli olarak kendi ve çevresinin sağlığını korumak adına aşırı temizlik yapma ihtiyacını hissetmesine neden olur. Temizlik eylemleri, kişinin kaygılarını azaltmak için bir yoldur, ancak bu davranışlar zamanla daha da yoğunlaşabilir ve kişinin günlük yaşamını engelleyici bir hale gelebilir. Bu aşırı temizlik eğilimi, kişinin zihinsel ve fiziksel sağlığını etkileyebilir ve kişi bu durumdan kurtulmak için profesyonel yardım almayı düşünebilir.
Temizlik Hastalığı Nedir?
OKB’nin içinde yer alan temizlik hastalığı bu bağlamda kişinin mikroplar, kirlilik, hastalık gibi engelleyemediği düşüncelerinin sürekli olarak tekrarlanması sonucunda bu düşünceleri gidermek adına kendini sürekli temizliğe vermek, hem kendi hayatını hem çevresindekilerin hayatını zorlayacak şekilde temiz olmayı ve temizliği kafaya takmak bu yüzden içinde yaşadığı evi, ortamı yada kendini temiz tutacak şekilde aşırılıkta davranışlarda bulunmak olarak da tanımlayabiliriz. Bu davranışlar sonucunda kişinin vücudu yorgun düşebilir, maruz kaldığı kimyasallar nedeniyle çeşitli hastalıklara sebep olabilir. Ayrıca, bu durum kişinin psikolojik sağlığını da etkiler; sürekli temizlik yapma ihtiyacı, kişiyi sosyal etkileşimlerden uzaklaştırabilir ve izolasyona sebep olabilir. Bu takıntılı davranışlar, kişinin kendini ve çevresini sürekli bir tehdit altında hissetmesine neden olur, bu da sürekli bir endişe ve stres hali yaratır. Temizlik hastalığı olan kişiler, çoğu zaman kendi davranışlarının aşırı olduğunun farkında olmayabilir ve bu durum onları daha fazla temizlik yapmaya itebilir. Bu süreçte, kişiler genellikle normal hayatlarını sürdürmekte zorlanırlar ve günlük aktivitelerini yerine getirmekte güçlük çekebilirler. Temizlik hastalığının etkileri, kişinin iş yaşamını ve sosyal ilişkilerini de olumsuz etkileyebilir; kişi, diğer insanlarla etkileşim kurmaktan kaçınabilir ve bu da yalnızlık hissine yol açabilir. Bu nedenle, temizlik hastalığı olan kişilerin yaşam kaliteleri önemli ölçüde düşebilir ve bu durum, kişinin kendine olan güvenini ve özsaygısını azaltabilir. Bu rahatsızlık, kişinin yaşamını derinden etkileyebilecek ciddi bir durumdur.
Temizlik Hastalığı Belirtileri
Temizlik Hastalığı belirtileri, kişiden kişiye değişmesiyle beraber genelde görülen davranış örüntüleri; ellerin sürekli yıkanması, evin sürekli dip köşe yoğun kimyasallarla temizlenmesi, sürekli abdestin tam olmadığını düşünüp baştan alınması, bulaşık ve çamaşırların tekrar tekrar yıkanması, kendinden başkasına temizlik konusunda güvenmemek, dışardan gelindiğinde dış giyim kıyafetlerinin hemen kapının dışında çıkartılıp banyoya atılması, toplu taşımalarda bir yere tutunamamak ve oturamamak, kimseyle tokalaşamamak, bazen dışarıya maskeyle çıkmak gibi bir çok davranış eklenebilir. Görüldüğü gibi bu davranışlarda hem kendi hayatını hem çevresindeki kişilerin hayatlarını zorlaştırabilir. Bu belirtiler, kişinin günlük işleyişini büyük ölçüde etkileyebilir ve kişisel, sosyal ve mesleki yaşamında ciddi zorluklara neden olabilir. Temizlik hastalığı olan kişiler, aşırı temizlik ihtiyacı nedeniyle sosyal etkinliklere katılamayabilir, arkadaşlık ve aile ilişkilerinde sorunlar yaşayabilir. Bu durum, kişinin kendini daha da izole hissetmesine ve sosyal çevresinden uzaklaşmasına neden olabilir. Ayrıca, kişinin sürekli olarak temizlik yapma ihtiyacı, onun mesleki ve eğitim hayatını da olumsuz etkileyebilir; iş veya okulda verimliliği düşebilir ve bu durum kariyer gelişimini engelleyebilir. Bu belirtilerin farkında olmak ve bu durumu yaşayan kişilere anlayış göstermek önemlidir.
Temizlik Hastalığı Tedavisi
Temizlik Hastalığı tedavisinde, OKB için ilaç ve terapi etkilidir. Temizlik OKB’si bazında ele alındığında bunun sebepleri kişinin travmatik bir deneyimi sonucunda yaşadığı bir olayın temizlik yapmaya dönüşmesi yani sembolleşmiş hali olabileceği düşünülüp o altta yatan sebebi inceleme yapılır. Bu travmatik deneyim örnek olarak kişinin küçükken oyun oynarken düşmesi ve elinin üstünden böcek geçtiğini görmesi sonucu tiksinip ittirmesi olabilir. Bu sebeple kişi her yerde böcekler varmış ve kurtulması gerekiyormuş gibi hissederek sürekli etrafı temizleme davranışına dönüşmüş olabilir. Tedavide Bilişsel Davranışçı Terapi etkili olabilmektedir. İlaç tedavisi de psikiyatristin önerisi dahilinde antidepresanlar kullanılabilir ve bazen de EKT gibi beyine elektrik akımı verilerek sorun olan beyin bölgesinin düzeltilmesi tekniği kullanılabilir. Tedavi süreci, kişinin düşünce ve davranışlarını anlamasını ve bu düşünce kalıplarını değiştirmesini amaçlar.
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), kişinin takıntılı düşüncelerini ve davranışlarını tanımasına, bu düşüncelerin gerçekliğini sorgulamasına ve daha sağlıklı düşünce kalıpları oluşturmasına yardımcı olur. Bu terapi yöntemi, kişinin davranışlarını ve tepkilerini değiştirmesini sağlayarak, takıntılı temizlik davranışlarını azaltmaya ve kontrol etmeye yöneliktir. İlaç tedavisi, genellikle terapiye ek olarak kullanılır ve kişinin kaygı ve depresyon semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir. EKT gibi tedavi yöntemleri, daha şiddetli vakalarda ve diğer tedavi yöntemlerinin etkisiz kaldığı durumlarda kullanılabilir. Tedavinin başarılı olması için kişinin tedavi sürecine aktif olarak katılımı ve sabrı önemlidir. Aile üyeleri ve yakın çevrenin desteği, tedavi sürecinin etkinliğini artırabilir ve kişinin iyileşme yolculuğunda büyük bir destek olabilir. Bu destek, kişinin takıntılarıyla başa çıkmasını kolaylaştırabilir ve yaşam kalitesini artırabilir.
Aşırı Temizlik Hastalığı
Aşırı Temizlik Hastalığı, temizlik hastalığı ve OKB’nin farklı kullanımıdır. Kişi takıntılı düşüncelerinden aşırı temizlik yaparak kurtulmaya çalışır ve hayatını çok zorlaştıran, işlevselliğini bozan davranışlarda bulunur. Bu düşünceler bilinçdışı yani aslında sebebinin farkında olmadan da olabilir. Engellenmesi zordur. Yukarıda bahsettiğimiz belirtilere sahiptir. Bu aşırı temizlik ihtiyacı, kişinin hayatını kapsamlı bir şekilde etkileyebilir ve genellikle günlük işlerini ve sosyal etkinliklerini olumsuz yönde etkiler. Kişi, temizlik yapma ihtiyacını kontrol altına alamazsa, bu durum sürekli stres ve kaygıya neden olabilir. Aşırı temizlik hastalığı olan kişiler, temizliği o kadar abartabilir ki, bu durum onların fiziksel sağlığını da olumsuz etkileyebilir. Örneğin, sürekli el yıkama alışkanlığı ciltte çatlaklara ve tahrişe neden olabilir. Ayrıca, aşırı temizlik yapmak, kişinin zamanının ve enerjisinin büyük bir kısmını alır ve bu durum, iş ve aile hayatını olumsuz etkileyebilir. Aşırı temizlik hastalığı olan kişiler, temizlik yapma dürtüsüne karşı koyamadıkları için, normal yaşamlarını sürdürmekte zorlanabilirler. Bu durum, kişinin sosyal çevresiyle olan ilişkilerini de zorlaştırabilir ve sosyal izolasyona yol açabilir. Aşırı temizlik hastalığı olan kişiler, bazen kendi davranışlarının farkında olmayabilir ve bu davranışların normal olduğunu düşünebilir. Bu nedenle, bu durumu fark etmek ve profesyonel yardım almak önemlidir. Aile üyeleri ve yakın çevrenin desteği, bu rahatsızlığı olan kişilere büyük bir yardım olabilir ve onları tedaviye yönlendirebilir. Bu destek, kişinin takıntılarıyla başa çıkmasını ve yaşam kalitesini artırmasını kolaylaştırabilir. Aşırı temizlik hastalığı ciddi bir durumdur ve profesyonel yardım almak, kişinin bu durumdan kurtulmasının ilk adımı olabilir.
Erkeklerde Temizlik Hastalığı
Erkeklerde de temizlik hastalığı OKB dahilinde görülebilmektedir. Bu tarz takıntılı düşünceler cinsiyet, ırk fark etmeksizin herkes de görülebilir. Kişinin yaşadığı deneyimler sürekli temizlik yapma davranışını doğurabilir. Kişi bu davranışlarına hakim olamaz ve psikoterapiyle bu düşünce ve davranışlardan kurtulunabilir. Erkeklerde temizlik hastalığı, toplumsal cinsiyet beklentileri nedeniyle daha az tanınabilir veya kabul edilebilir olarak algılanabilir. Bu durum, erkeklerin temizlik hastalığıyla ilgili yardım arama sürecini zorlaştırabilir. Erkekler, genellikle toplumun onlardan beklediği güçlü ve bağımsız olma rolüne uymaya çalışırken, bu tür bir rahatsızlığı kabul etmekte ve yardım aramakta zorlanabilirler. Bu, erkeklerin temizlik hastalığı ve diğer OKB türleri ile ilgili profesyonel yardım almalarını geciktirebilir. Erkeklerde görülen temizlik hastalığı, onların iş ve sosyal hayatlarını ciddi şekilde etkileyebilir. Erkekler bu durumu yaşarken, sosyal çevrelerinden ve iş arkadaşlarından gizlemeye çalışabilirler, bu da stres ve kaygı seviyelerini artırabilir. Erkeklerde temizlik hastalığının tedavisi, genellikle kadınlarda olduğu gibi ilaç tedavisi ve psikoterapiyi içerir. Psikoterapi, erkeklere kendi düşünce ve davranış kalıplarını anlamalarına ve değiştirmelerine yardımcı olabilir. Ayrıca, toplumsal cinsiyet rolleri ve beklentileri hakkında farkındalık yaratmak, erkeklerin bu rahatsızlıkla başa çıkmalarına yardımcı olabilir. Bu süreçte, aile üyeleri ve yakın çevrenin desteği, erkeğin iyileşme sürecinde önemli bir rol oynayabilir. Bu destek, erkeğin takıntılarıyla başa çıkmasını ve yaşam kalitesini artırmasını kolaylaştırabilir.

Nur Aydoğan
Psikolojik Danışman - EMDR Terapisti
Psikolojik Danışman, Aile Danışmanı ve Avrupa onaylı EMDR Terapisti olarak uzun yıllardır danışanlarıma yüz yüze ve online hizmet sunuyorum. Dokuz Eylül Üniversitesindeki öğrencilik hayatımdan beri, her zaman terapi ve Psikoeğitimler alanında ilerlemek amacım olmuştu. Albis Therapy’de psikoloji ekibimizi kurarak bu yolda hayallerimizi gerçekleştirmeye, iyileştirmeye ve geliştirmeye devam ediyoruz.