20 Ocak 2024, Albis Therapy

Bipolar bozukluk denilince “Bipolar nedir?”, “Bipolar ne demek?” gibi sorular zihnimize hızlıca gelecektir ve bu makalede “Bipolar bozukluk nedir?” sorusundan hareketle bilgilenebileceğiniz bipolar bozukluğu belirtileri, nedenleri ve tedavisini açıkladığımız bir içerik hazırladık. 

Bipolar bozukluk nedir?

Bipolar bozukluk, iki uçlu duygu durum bozukluğu veya manik depresif bozukluk olarak da bilinen iki uçta farklı dönemler halinde seyreden bir ruhsal bozukluktur. Hepimiz belirli dönemlerde duygu durumumuzda dalgalanmalar ve iniş-çıkışlar yaşarız. Bu ruh halimizdeki değişiklikler etkisiyle davranışlarımızda da değişimler gözlemlenir. Belirli bir süreye bağlı olarak çeşitli duyguları üzüntü, öfke, hüzün, sevinç, endişe gibi bir arada hissedebiliriz. Bipolar bozuklukta ise yaşanan bir durum veya olayla ilişkili/ilişkisiz uzun zaman alan, ruh halinde keskin iniş ve çıkışların yaşandığı, buna bağlı olarak duygu, davranış ve düşüncelerin aşırı değişim gösterdiği, kişiyi işlevsizleştiren, ilişkilerini ve günlük hayatını etkileyen, riskleri hareketleri barındıran duygu durum değişikleri yaşanır. Bipolar duygu durum bozukluğu; kişinin davranışları, duyguları, enerjisi ve günlük işlevselliğinde keskin değişimler yaşayarak kimi zaman oldukça coşkulu kimi zaman da durgun ve çökkün olduğu iki uçta dönemler içeren bir ruh hastalığıdır. Bu dönemler mani veya hipomani olarak isimlendirilen aşırı enerjik ve coşkulu dönemler ve aşırı düşük ruh halinde olunan depresyon dönemleridir.

Bipolar Bozukluğu Belirtileri

Mani, hipomani ve depresyon olmak üzere bipolar belirtileri dönemlerine göre farklı belirtiler gösterir. 

Mani Dönemi: 

Mani, bipolar bozukluğun bir ucudur. Bu dönemde olan bir kişi ani duygu değişimleri yaşar ve bu duygular aşırı ve coşkuludur. Bu duygu değişimleri davranışları üzerinde de etkili olarak daha önce görülmeyen davranış biçimleri gözlemlenebilir. Uykuya daha az ihtiyaç duymasına rağmen oldukça enerjik ve iştahlı olabilir. Bu dönem aniden başlayabilir ve günlük hayatı işlevsizleştirebilecek seviyede uzun sürebilir. Yine riskli davranışlar ve aşırılıklar da görülmesi mümkün bir dönemdir. Sosyal uyum bozulabilir, aşırı sinirlilik ve agresif davranışlar da gözlemlenebilir. Bu duygu durumunun mani dönemli olarak adlandırılabilmesi için klinik bir gözlem ve uzman görüşü gereklidir.

Mani belirtileri:

• Aşırı hareketlilik, enerji artışı
• Çok konuşma ve konuşma hızında artış
• Uykuda bozulmalar
• İştahta önemli seviyede değişimler
• Cinsel istekte artış
• Özgüven artışı
• Aşırı para harcamak
• Düşüncelerin zihinde hızlıca gezinmesi
• Dikkat ve konsantrayon bozuklukları
• Çevreye rahatsızlık veren davranışlar

Hipomani Dönemi:

Hipomani, maniye göre daha az yoğun, kısa süren ve sosyal uyumla birlikte günlük işlevleri daha az etkileyen duygu durum dönemidir. Mani döneminde gösterilen belirtilere benzer coşkulu, hareketlilik hali, uyku ihtiyacının az hissedildiği ve yine taşkın duygu durumunun görüldüğü bir dönemdir.

Hipomani Belirtileri şöyledir;

• Uyku ihtiyacında azalma
• Aşırı hareketlilik hali
• Zihinsel faaliyetlerin artışı
• Kolayca dikkatin dağılabilmesi

Depresyon Dönemi:

Bipolar bozukluğun bir diğer ucu ise depresyon dönemidir. Kişi bu dönemde kendini üzüntülü ve ciddi seviyede çökkün hisseder. Günlük aktivitelerini yerine getirmekte ciddi oranda zorlanır ve ilgisini kaybeder. Mani ve hipomani dönemlerine göre depresyon dönemi daha belirgin ve uzun sürelidir. Bir majör depresyon yaşayan kişinin belirtilerini gösterir. 

En az iki hafta süren bu depresyon belirtileri şöyledir:

• Uyku bozuklukları
• İştahta değişimler
• Depresif ve çökkün duygu durumu
• Enerji kaybı, halsizlik
• Sosyal çevreden uzaklaşma
• Dikkat bozuklukları
• Karamsarlık, suçluluk ve değersizlik duyguları
• Kendine zarar verme veya intihar düşünceleri

Majör depresyon ve depresyon belirtileri hakkında daha ayrıntılı bilgileri daha önceki aynı isimli makalelerimizden edinebilirsiniz.

Bipolar Bozukluk Türleri

Bipolar bozukluk üç çeşit alt tip bulundurmaktadır. Bu üç tür de kişinin duygu durumu, davranış, hareketlilik ve enerji seviyesinde keskin değişiklikler içerir. 

• Bipolar Bozukluk 1: Bu alt tip hem mani hem de depresyon döneminin görülebildiği bir türdür. Tekrarlayan mani ve depresyon dönemi olmasına gerek olmadan, bir mani döneminden sonra yalnızca bir defa depresyon döneminin yaşanması Bipolar Bozukluk 1 olarak adlandırılması için yeterlidir. Kimi zaman bu iki dönemin özellikleri aynı dönemde kendini de gösterebilir. 
• Bipolar Bozukluk 2: Bipolar bozukluk 2 türü için kişinin en az bir depresyon dönemi ve bir hipomani dönemi geçirmesi gereklidir. Burada görülen hipomani belirtileri mani belirtilerine göre daha hafif olduğundan kişi günlük aktivitelerine devam edebilir fakat ruh hallerinde yine aşırı değişimler görülür.
• Siklotimi: Bipolar Bozukluk 1 ve 2 alt tipine göre belirtilerin daha hafif yaşandığı, bu belirtilerin hipomani ve depresyon belirtileri seyrinde olduğu bipolar bozukluğun en düşük seviyedeki türüdür. Teşhis edilmesi ve dışarıdan belirtilerin fark edilmesi daha zordur.

*Bazı kişiler burada sınıflanmış belirtileri farklı düzeylerde ve kombinasyonlarla yaşayabilir. 

Bipolar Bozukluğun Görülme Sıklığı : Toplumlar arası farklılık göstermekle birlikte bipolar bozukluğun görülme sıklığı %2-3 oranındadır. Kadınlarda ve erkeklerde görülme oranı eşittir. 

Bipolar Bozukluk Nedenleri

Bipolar bozukluğun görülmesinin sebeplerinde birçok faktör bir araya gelmesinin etkisi görülebilir. Bunlar genetik, biyolojik ve çevresel etkenlerin katkıda bulunduğu bir kombinasyon olabilmektedir. 

• Genetik faktörler: Aile geçmişinde bipolar bozukluğun görülmesi bu rahatsızlığa yakalanma riskini arttırabilmektedir. Genetik etkenler önemli bir rol oynamakla birlikte bu rahatsızlığı tamamen açıklayamazlar.
• Biyolojik faktörler: Beyindeki kimyasal süreçlerde dengesizlik yaşanması ve dopamin, serotonin ve nöroepinefrin gibi sinir ileticilerin seviyelerinde dengesizlikler görülmesi.
• Çevresel faktörler: Çocukluk travmaları, stresli yaşam olayları, aile problemleri vb.

Bipolar Bozukluk Tedavisi

Bipolar duygu durum bozukluğu teşhisi, bir psikiyatrist hekim tarafından çeşitli değerlendirmelerle konulur. Bununla birlikte tedavi; kişinin rahatsızlığının türün, seviyesine, kişilik özellikleri ve hikayesine göre belirlenir. İlaç tedavisi, psikoterapi veya ikisinin birlikte tercih edildiği kişiye özel olarak düzenlenmiş tedavi planları ile bir psikiyatrist veya psikolog tarafından bu duygu durum bozukluğu ele alınır. Bipolar bozukluk tedavisi belirtiler kontrol altına alınarak bozukluğun tekrar ortaya çıkması önlenmesi için düzenli takip planı ile yürütülür. İlaç tedavisi ile bipolar hastalığında semptomlar kontrol altına alınırken psikoterapi hizmeti almak da oldukça önemlidir. Çünkü ilaç ile belirtiler azaldıktan sonra rahatsızlığın iyileşmesinde ilaç yetersiz kalarak kişinin sosyal ilişkiler, günlük aktiviteler, davranış düzenlemeleri ve farkındalığı için psikoterapi gereklidir. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), kanıta dayalı yaklaşımlardan biri olmakla birlikte kişiye psikoeğitim vererek rahatsızlık ve etkileri ile ilgili bilgi ve farkındalık kazandırır, baş etme becerileri edinmesini sağlar. BDT’nin bu etkinliği, yaşam boyu süregelen bir rahatsızlık olması sebebiyle oldukça yararlı ve önleyici ve koruyucudur. BDT’nin yanında psikoterapideki pek çok yaklaşım bu bozukluğa çözümler sunarlar.

Peki “Bipolar bozukluk kesin çözüm var mı?” sorusu sorulduğunda buna şöyle cevap verebiliriz. Bipolar bozukluk tedavisi uzun süreli bir süreç olmasının yanında yaşam boyunca devam edebilmektedir. Psikoterapi ve ilaç desteği en etkili yöntem olarak görülmüştür. Bipolar duygu durum bozukluğu, belirtilerin kontrol altına alınabildiği ve kişinin psikoterapiyle günlük hayat işlevlerini yerine getirerek hayat kalitesini arttırabildiği tedavi edilebilen bir bozukluktur.