21 Aralık 2023, yazar Nur Aydoğan, Psikolojik danışman

Majör depresyon, bireylerin normal depresyon belirtilerinin etkilerini çok daha şiddetli hissettiği, iki haftadan uzun süren, düşük duygu durumu ve yoğun mutsuzluk hisleriyle beraber fiziksel belirtilerin de görüldüğü klinik ya da ağır depresyon olarak da bilinen duygu durum bozukluğudur. Majör depresif bozukluk en çok bilinen depresyon türü olduğu için halk arasında sadece depresyon olarak da adlandırılabilir.

Majör Depresyon Belirtileri 

Majör depresif bozuklukta normal depresyon belirtilerinin aynısı görülür.

• Kişi genellikle kendini halsiz, enerjisiz ve yorgun hisseder. İsteksizlik hali yoğundur. Buna bağlı olarak sosyal ortamlardan uzak durur.
• Üzgün, çökkün, mutsuz veya kendisini hissiz olarak tanımladığı duygu durumuna sahiptir.
• Uyku ve yeme alışkanlıkları farklılaşır. Çok uyumak, uyuyamamak, odaklanmada güçlük, fazla yemek isteği ya da iştahsızlık yaşayabilir. Buna bağlı olarak kilosunda değişimler yaşar.
• Kişinin hayattan aldığı keyif azalır, önceden zevk aldığı aktivitelere ilgisiz hisseder.
• Kendini değersiz görme, suçluluk gibi negatif duygularla daha yoğun hisseder. Ani öfke ve sinirlilik hali yaşayabilir.
• Kişinin hayatını etkileyen fiziksel değişimler görülebilir.

Majör Depresyon Tanısı 

Majör depresyon tanısı, bir ruh sağlığı uzmanı hekim tarafından belirli kriterler değerlendirilerek, fiziksel muayene de yapılarak konulur. Majör depresif bozukluk tanısı psikiyatride kullanılan DSM-5 (Mental Bozukluluklar Tanısal El Kitabı) tanı sistemine göre konur. Kişinin tanı alabilmesi için DSM-5 kriterlerinin 9 maddesinden en az 5’ini aynı iki hafta boyunca gösteriyor olması gerekir. Yine tanı kriterleri için ilk iki maddenin en az birinin mutlaka göstermesi gerekir. Yani 5 belirtiden biri ya ilgisizlik, zevk alamama durumu(anhedoni) ya da depresif ruh hali olmalıdır.

İlk iki belirti neredeyse her gün, günün büyük bir kısmında ya kendisi tarafından belirtilir ya da başkaları tarafından gözlenir.

• Çökkün duygu durum –üzüntü, umutsuzluk, boşlukta hissetme
• İlgisini kaybetme ya da zevk alamama –neredeyse tüm etkinliklere karşı
• Kilo kaybı ya da artışı, neredeyse her gün yeme isteğinde azalma ya da artma
• Uykusuzluk ya da aşırı uyuma, neredeyse her gün
• Psikomotor ajitasyon ya da retardasyon, neredeyse her gün
• Enerji düşüklüğü, bitkinlik ve motivasyon kaybı, neredeyse her gün
• Değersizlik ya da aşırı ve uygunsuz suçluluk, neredeyse her gün
• Düşünmekte ya da odaklanmakta güçlük çekme, kararsızlık, neredeyse her gün
• Yineleyici ölüm düşünceleri, intihar fikri, planı, girişimi

Majör Depresyon Tedavisi

Majör depresyon tedavisi, diğer depresyon türleri gibi ilaç ve psikoterapi ile yürütülür. Tedavi rahatsızlığın spektrumu ve kişinin durumuna göre değişiklik gösterebilir. Örneğin, kendine zarar verme düşünceleri yoğun olan birinin kontrol altında tutulabilmesi için hastaneye yatması gerekebilir. Klinik düzeyde bir depresyon ve normal depresyon belirtilerini daha şiddetli gösterdiği için antidepresan desteği alınması majör depresyon tedavisi için çoğunlukla gerekli görülebilir. Kişinin durumuna göre uzman hekim tarafından takibi yapılan ilaçların kullanımı semptomların azalmasına yardım etmesi için kullanılır. 

• Depresyonun Antidepresanlarla Tedavisi

Depresyon Belirtileri makalemizde depresyon ve beynin işlevinden bahsederken depresyonda etkili olan nöron yollarındaki anormalliklerden bahsetmiştik. Bu nöron yollarında iletişimi sağlayan yapıların ismi nörotransmitter yani sinir ileticilerdir. Araştırmalar düşük seviyedeki belirli nörotransmitterlerin depresyona sebep olabileceğini ileri sürüyor. Antidepresanlar ise nöron yollarındaki bu dengesizliği düzeltmek için kullanılır. Bu nötotransmitterler yani sinir ileticileri serotonin, nöroadrenalin, epinefrin, dopamin salgılarında etkili olduğu için seviyelerinin dengesiz olması depresyona sebep olur. Antidepresanların çoğu bu nörotransmitterlerde artışa sebep olur ama bunu farklı yöntemlerle yaparlar. 

O halde depresyonda etkili hormonlara ve işlevlerine göz atalım.

• Serotonin : Nörotransmitter yani sinir iletici görevi gören ve insan vücudu tarafından üretilebilen bir kimyasaldır. Merkezi sinir sistemi, kan pıhtısı ve bağırsaklarda bulunur. Vücutta %80-90 oranında sindirim sistemi içerisinde bulunmasıyla bağırsak hareketlerini de kontrol eder. Serotonin psikoloji, sosyal davranış, iştah, sindirim, uyku, hafıza ve cinsel istek fonsiyonlarını etkiler.
• Dopamin : Beynin ödül ve zevk merkezinde rol alan yardımcı bir nörotransmitterdir. Ödül mekanizmasını etkinleştirerek bize enerji verir. Depresyonda da serotonin ile rolü vardır.
• Nöroadrenalin : Strese tepki olarak salgılanan bir sinir ileticidir. Hayatta kalma refleksi olarak verdiğimiz, korktuğumuzda artan kalp atışımızın hızlanması gibi “kaç ya da savaş” komutu veren bir nörotransmitterdir. Hızlı kararlar verebilmemizi sağlar. Konsantre ve dikkat süremizi uzatır.

Majör depresif bozukluğun alt tipleri:

• Kronik depresyon (distimi): Majör depresyonun iki yıl veya daha fazla sürmesidir. Fakat bireyler uzun süre devam eden duygu durumlarına alıştıkları için depresyonda olduğunu anlamayabilir. 
• Katatonik depresyon: Kişinin psikomotor aktivitelerinde bozulmalar ortaya çıkar. (hareketsizlik, duruş bozuklukları gibi)
• Mevsimsel affektif bozukluk: Belirli mevsimlerde düzenli olarak başlayan düzelen bir türdür. Sonbahar ve kış aylarında daha çok görülür.
• Psikotik depresyon: Sanrılar(yanlış inançlar), halüsinasyonlar(bir şeyler görmek ve duymak gibi) ve paranoya(başkalarına aşırı şüpheyle yaklaşma) gibi psikoz belirtileri vardır.
• Postpartum (Gebelik ile ilişkili) depresyon: Hamilelik sürecinde veya doğumdan sonraki 4 hafta içinde yaşanabilir. Annede üzüntü, ağlama, değersizlik, karamsarlık, yorgunluk, isteksizlik, dikkat dağınıklığı, öfke hali, uyku problemleri, bebeğe karşı ilgisizlik, suçluluk ve utanç duyguları görülebilir.
• Atipik depresyon: Dış etkenler kişinin duygu durumunda etkilidir. (Üzücü bir olaya aşırı üzülmek gibi) Bireyler her zaman depresif etkiler göstermezler. Maskeli depresyon ya da gülümseyen depresyon olarak da anılır. Kişi normal depresyon belirtilerini yaşarken bu etkileri dışarıya göstermez ve duygu ve davranışlarını gizler. Depresyonda oldukları dışarıdan belirlenemeyebilir. 

Manik Bozukluk İle Majör Depresyon Arasındaki Fark Nedir?

Bipolar bozukluk olarak da bilinen manik bozukluk iki kutupludur. Yani iki ayrı döneme sahiptir. Bunlardan biri mani olarak isimlendirilen yükselme, diğeri depresif halin yaşandığı düşüş dönemidir. Majör depresyonda ise bir kutup vardır. Kişi düşük ve depresif duygu durumunu yaşar. Depresyon dönemi manik bozukluğun bir parçasıdır. Fakat mani, majör depresyonda görülmez.