Kaygı Bozukluğu
25 Aralık 2023, yazar Nur Aydoğan, Psikolojik danışman
Kaygı Nedir?
Kaygı, hissettiğimiz mutluluk, üzüntü, şaşkınlık vb. duygular gibi günlük hayatta hissedebileceğimiz oldukça olağan bir duygudur. Kaygı veya anksiyete; tehlike ya da tehdit ihtimalinin olduğu, endişeli düşüncelerin eşlik ettiği, belirsizlikle baş ederken, gerginlik ve sinirlilik halinin olabileceği ve kan basıncının artışıyla bedende çeşitli fiziksel belirtiler gösterebilen bir duygudur. ‘Gerçek’ bir tehlike anında örneğin karşınıza aniden yırtıcı bir hayvanın size doğru koştuğunu düşündüğünüzde hissettiğiniz ilk duygu korku olur ve beyinde “kaç ya da savaş” komutu devreye girer. Bununla birlikte güvenliği tehdit eden bu gibi durumlarda beyin otomatik bir tepki vererek önlem almayı ve kendini korumayı sağlar. Kaygı anında da korku hissedildiği anlar gibi beyinde ve bedende benzer aktiviteler gerçekleşir. Zihin gerçek bir tehlike varmış gibi hareket ederek size doğru koşan yırtıcı bir hayvan bu defa yoktur ama yaklaşan bir sınavınız, iş görüşmeniz, topluluk önünde konuşacağınız bir durum ya da sonucunun önemli olduğu bir olayınız vardır. Böyle zamanlarda beynin alarm sistemi çalışmaya başlar ve sadece bedende olan bir uyarılma değil duygu ve düşünce düzeyinde de insanı harekete geçirir.
Kaygı Bozukluğu Nedir?
Beynimizdeki önlem ve koruma altına alma davranışını tetikleyen alarm sistemi ile hayatımızdaki olay veya durumlara karşı kaygı hissimiz daha yoğun ve uzun süreli olduğunda, zihnimizde olumsuz senaryolar üreterek endişeli düşünceler verdiğinde ve günlük işlevselliğimizi olumsuz etkilediğinde kaygı bozukluğu meydana gelir. Kan basıncının yükselmesi, mide ağrıları, çarpıntı hissetmek, terlemek veya titremek gibi fiziksel belirtiler meydana gelebilir. Kişi en az 6 aylık bir süre içerisinde haftanın çoğu günü kontrolü dışında kaygı yaşıyor olması da kaygı bozukluğuna işaret ediyor olabilir. Bu belirtiler kaygı bozukluğunun göstergesi olabilirken günlük hayatı da zorlaştırır.
Kaygı Bozukluğu Belirtileri
Kaygı bozukluğu belirtileri kişilere göre farklılık gösterebilir.
- Gerginlik ve huzursuzluk hissetmmek
- Odaklanma problemleri
- Uykuya geçişte zorluk yaşamak
- Dinlenememiş hissetmek
- Takıntılı düşünceler
- Kaygı yaratan yerlerden ve durumlardan kaçınmak
Fiziksel Belirtiler:
- Kalp çarpıntısı
- Nefes alıp vermede değişim
- Aşırı terlemek
- Kas ağrıları
- Titremek
- Sindirim sorunları (karın ağrısı, kabızlık)
- Yorgunluk
- Baş dönmesi
Kaygı Bozukluğu Türleri
- Yaygın Anksiyete Bozukluğu: Bir olaya ya da duruma olayın ya da durumun gerçekliğine oranla aşırı endişeli ve gergin hissetmek. Ortada herhangi kaygı oluşturacak durum olmadığında da sürekli olarak kaygılı olmak.
- Panik Bozukluk: Şiddetli korku ve kaygı haline fiziksel belirtilerin eşlik ettiği bir bozukluktur. Panik atak kısa sürelidir fakat kişiler yaşadıklarının tekrarlanacağını düşünerek yoğun kaygı yaşarlar.
- Obsesif Kompulsif Bozukluk: Kişinin kaygı duyduğu durumlarda kontrol edemediği ve sürekli ortaya çıkan düşünceler(obsesyonlar) ile baş ederken yaptıkları el yıkamak gibi tekrar eden davranışlar(kompulsiyonlar) içeren bir kaygı bozukluğudur.
- Özgül Fobiler: Kişilerin belirli bir durum, olay ya da nesne için hissettikleri yoğun korku halidir.
- Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi): Sosyal ortamlarda kişilerin konuşmak, yemek yemek, yeni insanlarla tanışmak gibi günlük durumlardan yoğun korku ve kaygı hissettikleri bir bozukluktur.
- Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Zihinsel ve fiziksel olarak zarar görülen, tehdit içeren zor olaylardan sonra ortaya çıkan bir bozukluktur.
- Sağlık Sorunlarına Bağlı Kaygı Bozuklukları: Fiziksel sağlık problemlerinden sonra ortaya çıkan hastalığı tekrar geçirme korkusu ya da hasta olma korkusunun yaşandığı yoğun kaygı durumudur.
Kaygı Bozukluğu Tedavisi Nasıl Olur?
Kaygı bozukluğu tedavisi depresyonla benzer yöntemler kullanılarak yürütülür. Kaygı ve depresyon birbirinden farklı bozukluklar olsa da benzer özellikler taşıyabilir ve bu bozuklukların bir arada görülmesi yaygın rastlanan bir durumdur. Kaygı, majör depresyonun belirtilerinden biri olurken majör depresif bozukluğunun ağırlaşması kaygı bozukluklarını tetikleyebilir.
Kullanılan yöntemler:
- Psikoterapi
- İlaç tedavisi
- Yaşam şeklinde yapılacak değişimler
Kaygı bozukluğu tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır. Psikoterapi için çalışma alanlarında kaygı üzerine uzmanlığı olan yetkin bir uzmana başvurmak gereklidir. Kaygı bozukluğu tedavisinde terapi ve terapinin yanında ilaç tedavisi uygulanabilir. Bilişsel Davranışçı Terapi, Şema Terapi veya Psikodinamik Terapi gibi yaklaşımlar kanıta dayalı kaygı bozukluğunda etkili olan terapi yaklaşımlarıdır.
Kaygı Bozukluğu ile ilgili soru ve cevaplar
Kaygı bozukluğu nedir?
Kaygı bozukluğu, günlük yaşamda hissedilen olağan kaygı duygusunun ötesine geçen, genellikle yoğun ve uzun süreli endişe durumlarını kapsayan bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Bu durum, tehlike ya da tehdit ihtimalinin olduğu durumlarda beliren endişeli düşünceler, belirsizlikle başa çıkma güçlüğü, gerginlik ve sinirlilik gibi semptomlarla karakterizedir. Normalde günlük hayatta karşılaşılan durumlarla başa çıkma mekanizmalarının aşırı aktive olması, fiziksel belirtilerle birlikte ortaya çıkan kaygı bozukluğunu tanımlar.
Kaygı Bozukluğu Belirtileri nelerdir?
Kaygı Bozukluğu Belirtileri aşağıdaki gibidir:
- Gerginlik ve huzursuzluk hissi
- Odaklanma problemleri
- Uykuya geçişte zorluk
- Dinlenmemiş hissetme
- Takıntılı düşünceler
- Belirli yerlerden ve durumlardan kaçınma eğilimi
Kaygı Bozukluğu Türleri nelerdir?
- Yaygın Anksiyete Bozukluğu: Olağan durumlar karşısında aşırı endişe ve gerginlik.
- Panik Bozukluk: Şiddetli korku ve fiziksel belirtilerle birlikte panik ataklar.
- Obsesif Kompulsif Bozukluk: Kontrol edilemeyen düşüncelerle başa çıkmak için tekrarlanan davranışlar.
- Özgül Fobiler: Belirli bir nesne, durum veya aktiviteye karşı aşırı korku.
- Sosyal Anksiyete Bozukluğu: Sosyal durumlarla başa çıkma konusunda yoğun kaygı ve korku.
- Travma Sonrası Stres Bozukluğu: Zorlayıcı olaylardan sonra ortaya çıkan uzun süreli stres reaksiyonu.
- Sağlık Sorunlarına Bağlı Kaygı Bozuklukları: Fiziksel sağlık endişelerine bağlı yoğun kaygı durumları.
Kaygı bozukluğu tedavisi nasıl olur?
- Kaygı bozukluğu tedavisi, konuşma terapisi, ilaçlar ve yaşam tarzı değişikliklerini içerir.
- Terapi, düşünceleri ve duyguları anlamada yardımcı olur.
- İlaçlar, şiddetli durumlarda kullanılabilir, örneğin antidepresanlar.
- Yaşam tarzı değişiklikleri, egzersiz ve sağlıklı alışkanlıkları içerir.
- Tedavi kişiseldir ve uzman rehberliğinde planlanmalıdır.
Nur Aydoğan
Psikolojik Danışman - EMDR Terapisti
Psikolojik Danışman, Aile Danışmanı ve Avrupa onaylı EMDR Terapisti olarak uzun yıllardır danışanlarıma yüz yüze ve online hizmet sunuyorum. Dokuz Eylül Üniversitesindeki öğrencilik hayatımdan beri, her zaman terapi ve Psikoeğitimler alanında ilerlemek amacım olmuştu. Albis Therapy’de psikoloji ekibimizi kurarak bu yolda hayallerimizi gerçekleştirmeye, iyileştirmeye ve geliştirmeye devam ediyoruz.