11 şubat 2024, Albis Therapy

Madde Bağımlılığı Nedir?

Madde bağımlılığı, bir kişinin belirli bir maddeye aşırı derecede fiziksel ve psikolojik olarak bağımlı hale gelmesidir. Günümüzde sigara, alkol ve uyuşturucu bağımlılığı en sık görülen madde bağımlılıklarındandır. Bu bağımlılık, kişinin madde veya maddeleri kontrolsüz ve istem dışı kullanmasına yol açar. Kişi, madde kullanımını sürdürmek için güçlü bir arzu veya ihtiyaç hisseder ve madde kullanmadığında çeşitli olumsuz semptomlar yaşar.

Madde bağımlılığı ciddi sağlık sorunlarına, sosyal ve ekonomik sorunlara yol açmaktadır. Medde bağımlılığının tedavi edilmemesi durumunda, kişinin ve çevresinin hayatı olumsuz etkilenir ve hatta bu durum kişinin ölümüne sebep olabilir.

Madde Bağımlılığı Nasıl Önlenir?

Madde bağımlılığını önlemek ancak, toplumun ve devletin el ele vererek başarabileceği bir durumdur.  Birlik olmak ve farkındalık kazandırmak bu başarı yolunda atılacak en önemli adımlardır. 

Aşağıda yer alan maddeler madde bağımlılığını önlemek adına faydalı olabilir:

• Bilinçlendirme ve Eğitim: Toplumda madde bağımlılığının zararları hakkında bilinçlendirme kampanyaları düzenlenmeli ve gençler, aileler ve toplum üyeleri madde bağımlılığının risklerini öğrenmelidir.
• Sağlıklı Yaşam Tarzı Teşviki: Spor, sanat, müzik gibi alternatif etkinlikler ve sağlıklı yaşam tarzı seçenekleri teşvik edilmelidir. Aktif bir yaşam tarzı, düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek ve stresle başa çıkmak için faydalı olabilir.
• Aile İçi İletişim ve Destek: Aile içinde açık iletişim ortamı sağlanmalı, aile üyeleri arasındaki ilişkiler güçlendirilmelidir. Çocuklar ve gençler, ailelerinden ve sevdiklerinden destek alarak olası risklerle başa çıkmak için daha güvende hissederler. Sevginin iyileşmeye olan etkisi yadsınmamalıdır.
• Okul Programları ve Destek Hizmetleri: Okullarda madde bağımlılığıyla ilgili eğitim programları düzenlenmeli ve öğrencilere danışmanlık ve destek hizmetleri sunulmalıdır
• Risk Faktörlerini Azaltma: Stres yönetimi becerileri öğretilmeli, madde kullanımının tetikleyici faktörleriyle başa çıkmak için alternatif stratejiler geliştirilmelidir.
• Kamusal Politikaların Desteklenmesi: Madde kullanımını önlemeye yönelik kamusal politikalar desteklenmeli ve uygulanmalıdır. Örneğin, gençlere yönelik reklam kısıtlamaları ve alkol satışının düzenlenmesi gibi tedbirler alınabilir.

Madde Bağımlılığı Belirtileri

Madde bağımlılığının belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve kullanılan madde türüne, bağımlılık süresine ve kişinin genel sağlık durumuna bağlı olarak değişebilir. 

Ancak, genel olarak şu belirtiler madde bağımlılığının varlığını düşündürebilir:  

• Madde miktarını ya da kullanımını durdurmak istemesine rağmen kontrol edememe.
• Maddeye olan toleransın artması, kişinin aynı etkiyi elde etmek için daha fazla miktarda kullanması.
• Kişinin madde kullanımını durdurduğunda veya azalttığında ortaya çıkan fiziksel ve duygusal belirtiler. Örneğin, titreme, terleme, huzursuzluk, kaygı, depresyon gibi.  
• Madde kullanımı hakkında düşünme, zamanın büyük bir kısmını madde bulma veya kullanma ile geçirme. 
• Madde kullanımı nedeniyle iş, okul veya sosyal yaşamdaki işlevsellikte belirgin bir düşüş gözlenmesi.  
• Madde kullanımı nedeniyle kişinin günlük yaşam aktivitelerini yerine getirememesi veya sorumluluklarını yerine getirememesi.  
• Madde kullanımı nedeniyle kişisel veya yasal sorunlar yaşanması, ilişkilerin bozulması, finansal zorluklar, sağlık sorunları gibi olumsuz sonuçlarla karşılaşılması.  

Bu belirtiler bir arada olabileceği gibi, bazı durumlarda sadece birkaçı da görülebilir. Madde bağımlılığı şüphesi durumunda, bir sağlık profesyoneline başvurmak önemlidir.

Madde Bağımlılığının Yol Açtığı Ruhsal Belirtiler

Madde bağımlılığı, bir dizi psikolojik probleme yol açabilir. 

Madde bağımlılığının sebep olduğu bazı psikolojik problemlere örnekler:  

• Anksiyete ve Panik Ataklar: Madde kullanımının ani kesilmesi veya azaltılması, kişide aşırı endişe, korku ve panik hissi yaratabilir.  
• Depresyon: Madde kullanımının neden olduğu kimyasal değişiklikler ve bağımlılığın getirdiği yaşam sorunları depresyonu tetikleyebilir.  
• Psikotik Bozukluklar: Bazı madde bağımlılığı türleri, özellikle aşırı derecede uyuşturucu kullanımı, halüsinasyonlar ve sanrılar gibi psikotik semptomlara neden olabilir.  
• Kişilik Bozuklukları: Madde bağımlılığı, kişilik bozukluklarına yol açabilir veya var olan kişilik bozukluklarını kötüleştirebilir.
• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): Bazı araştırmalar, madde kullanımı ile DEHB arasında ilişki olduğunu öne sürmektedir. 
• Bipolar Bozukluk: Madde kullanımı ve bağımlılığı, bipolar bozukluğun döngülerini tetikleyebilir veya şiddetlendirebilir. Aynı zamanda, bipolar bozukluk teşhisi konmuş kişilerde madde kullanma olasılığı da daha yüksektir.  
• Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB): Madde bağımlılığı, obsesif-kompulsif semptomları artırabilir veya başlatabilir. 

Madde bağımlılığıyla ilişkili psikolojik problemler, kişinin madde kullanımını bırakması ve tedaviye başlamasıyla genellikle hafifletilebilir. Bu nedenle, madde bağımlılığı olan kişilerin profesyonel yardım alması önemlidir.

Madde Bağımlılığı Tedavi

Madde bağımlılığı tedavisi, bağımlılıkla başa çıkmak ve bağımlılığa yol açan nedenleri ele almak için farklı yaklaşımları içerir. Tedavi genellikle multidisipliner bir ekip tarafından yürütülür ve kişinin özel ihtiyaçlarına göre uyarlanır. 

Madde bağımlılığı tedavisinde kullanılan bazı yaklaşımlar:

• İlaç Tedavisi: Belirli maddelere bağımlılığı olan kişiler için ilaçlar, madde kullanımını azaltmaya veya durdurmaya yardımcı olabilir. Örneğin, nikotin replasman terapisi sigara bağımlılığı için etkili olabilir. Diğer ilaçlar ise alkol, opioidler veya nikotin bağımlılığı gibi durumlarda kullanılabilir. Aşağıda yer alan maddeler ise madde bağımlılığı ilaçsız tedavi yollarından bazılarıdır.
• Psikoterapi: Madde bağımlılığı psikolojik tedavi yollarından olan bireysel terapi, grup terapisi veya aile terapisi gibi psikoterapi türleri, madde bağımlılığı tedavisinde önemli bir rol oynar. Terapi, kişinin bağımlılıkla ilgili düşüncelerini, duygularını ve davranışlarını anlamasına yardımcı olur ve sağlıklı başa çıkma stratejileri geliştirmesine destek olur.
• EMDR Terapisi: Madde bağımlılığı, genellikle altında yatan psikolojik faktörlerin etkisiyle gelişebilir. Bu faktörler arasında travmatik deneyimler, duygusal zorluklar, düşük özsaygı, ilişki sorunları ve stres yönetimi güçlükleri yer alabilir. EMDR, bu tür kök nedenleri ele alırken, kişinin madde bağımlılığıyla başa çıkmasına yardımcı olabilir.
• Destek Grupları: Bağımlılıkla başa çıkmak için destek gruplarına katılmak, kişinin diğer insanlarla deneyimlerini paylaşmasına ve destek almasına yardımcı olabilir. Madde bağımlılığı evde tedavi yollarından biri olan destek grupları kişi için sağlıklı ve destekleyici bir ortam oluşturmanın önemini vurgulamaktadır.
• Rehabilitasyon Programları: Madde bağımlılığı tedavisi için uzun süreli rehabilitasyon programları, kişinin bağımlılığı üzerinde derinlemesine çalışmasına ve sağlıklı alışkanlıklar geliştirmesine olanak tanır. Bu programlar genellikle klinik ortamda veya kırsal alanlarda sunulur.

Madde bağımlılığı tedavisi, kişinin kendisi için en uygun olan yaklaşımları içeren bireyselleştirilmiş bir planı gerektirir. Profesyonel yardım almak ve destek almak, bağımlılığı olan kişilerin tedavi sürecinde önemli bir adımdır.

Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezleri

Madde bağımlılığı tedavi merkezleri, bağımlılıkla mücadelede uzmanlaşmış sağlık profesyonelleri tarafından yönetilen çeşitli tedavi seçeneklerini sunar. Bu merkezler, kişinin ihtiyaçlarına ve tercihlerine göre bireyselleştirilmiş bir tedavi planı oluşturarak bağımlılığın tedavisine yardımcı olur.

Türkiye’de bulunan bazı alkol ve madde bağımlılığı tedavi merkezi için örnekler:

• Türkiye Bağımlılık Tedavi Merkezleri (TÜBATEM)
• KETEM (Kadıköy Erenköy Tedavi ve Eğitim Merkezi)
• GATA (Gülhane Askeri Tıp Akademisi)
• Tıbbi Üniversite Hastaneleri
• Özel Rehabilitasyon Merkezleri