11 şubat 2024, Albis Therapy

Disleksi Nedir?

Disleksi, kişilerin yaşına uygun yeterli zeka seviyesine sahip olmalarına ve eşit koşullardaki verilen eğitime rağmen okuma becerisi kazanmada, yazma, heceleme, anlama ve dil konusunda zorluklar yaşadığı bir öğrenme güçlüğüdür. Disleksili kişiler ortalama bir zekada ya da daha üzerinde oldukları halde okurken harflerin veya kelimelerin yerlerini karıştırarak okuduklarını anlamakta zorlanırlar. Konuşmayı geç öğrenmek, yabancı dil öğrenmekte zorlanmak, uzun yazılar ve kitapları okumakta zorluk çekmek, numaralar ve sayısal değerleri öğrenememek, hızlı okuma yapamamak ve anlama güçlüğü yaşamak gibi disleksi belirtileri yaşanır. 

Disileksi beyindeki dil merkezinde farklılıklar olmasıyla ortaya çıkan nörofizyolojik bir bozukluktur. En sık rastlanan öğrenme güçlüğü türlerinden biri de disleksidir. Bu güçlük, kişinin hayatında en belirgin şekilde okuma ve yazma gibi temel becerilerin kazanıldığı okul çağında belirtileri fark edilirken ileriki yaşlarda da yeni fark edilen bir problem de olabiliyor. Hatta kişi disleksiye sahip olduğunu bilmeden iş hayatında bu alanda zorluklar ve başarısızlıklarla karşılaşabiliyor. Okuma bağlamındaki bu güçlükler, kişinin akademik başarısında düşüklük gösterebilirken işinde ve sosyal hayatında da bu becerilerdeki performansın düşüklüğü kişinin yaşamına olumsuz etkiler bırakabiliyor. Okulun ilk yıllarında okuma becerisini kazanmada yaşanan bu güçlükler kişinin sınıftaki akranlarından geride kalmasını, uyum konusunda problemleri, özgüven düşüklüğünü sağlayabiliyor.

Disleksi, herhangi bir zeka geriliği, zihinsel problemler ya da psikolojik sorunların eşlik ettiği bir bozukluk değildir. Beyinde dil ile ilgili bölgedeki farklılıkların olduğu nörolojik kökenli bir özel öğrenme güçlüğüdür. Disleksi bu bozukluklarla ilişkili olduğu düşünülerek gizlenebilir ve fark edilmeyebilir. Bu sebeple disleksi gibi öğrenme güçlükleri hayat boyu devam eden zorluklar olmasıyla kişinin ihtiyacına uygun müdahale, destek ve adımlarla kişinin hayat kalitesi arttırılabilir ve okul, iş ve insan ilişkilerinde başarılı olunabilir.

Disleksi Görülme Sıklığı: Disleksi çok bilinmemesine rağmen toplumda görülme oranı %8-10 arasında olduğu bilinmektedir. Yapılan araştırmalarda disleksinin erkeklerde görülme olasılığı kızlara oranla 3-4 kat daha fazla olduğu bulunmuştur.

Disleksi Belirtileri

Disleksinin en karakteristik belirtileri doğru ve/veya akıcı kelime tanımada zorluk, heceleme ve kodlamada zayıflıktır. Okumada karşılaşılan zorluklar dilin fonolojik yapısından yola çıkarak sesli ve sessiz harflerden oluşan kelimelerin ayırt edilebilmesi, kodlanması ve hecelenmesinde yaşanır. Disleksi belirtileri okul çağında ortaya çıkarken daha erken de belirtiler kendini gösterebilir. Yeterli bir eğitim ve normal bir zeka düzeyine rağmen okuma, anlama ve yazmada zorluklar yaşanıyorsa disleksi belirtilerine bakılması önemlidir.

Okul öncesi disleksi belirtileri:

• Kopyalama ve boyamada zayıflık
• Sesleri, kelimeleri, harfleri hatırlamada güçlük
• Okunuşu benzer kelimeleri karıştırma
• Alfabedeki ve kelimelerdeki harflerin sıralamalarını karıştırma
• Düşük hafıza
• Ailedi disleksili bireylerin olması
• Oyunları anlamada yavaş ve geç tepkiler verme

Disleksinin genel belirtileri şunlardır:

• Konuşmayı öğrenmede gecikme
• Harfleri ve ona bağlı sesleri yeterince öğrenememe
• Sözlü ve yazılı dili algılamakta zorlanmak
• Numaraları ve sayısal değerleri öğrenmede güçlük yaşamak
• Uzun metinleri okumada ve anlamada sıkıntı yaşamak
• Yabancı dil öğreniminde zorlanmak
• Yazmada güçlükler yaşamak
• Hızlı okuma yaparken anlamakta gecikmek, zorlanmak
• Matematiksel işlemleri yapmakta sorunlar yaşamak

Okul çağı disleksi belirtileri:

• Kelimeleri telaffuz etmekte zorlanmak
• Aynı harfle başlayan kelimeleri hatırlamakta sıkıntı yaşamak
• Kafiyeli kelimeleri anlamada güçlük çekmek
• Yirmiye kadar sayma, haftanın günleri, ayların ve mevsimlerin isimlerini sayma gibi basit sıralamalarda zorlanmak
• İnsanların, yerlerin isimlerini, tarif edilen yolu hatırlamak ve yönleri bilmekte zorlukler
• Bir şarkıya veya melodiye ritim tutarak eşlik etmekte problemler

Yetişkinlerde disleksi belirtileri:

• Akıcı okumakta sorun yaşamak
• Sağ ve sol ayrımını karıştırmak
• Yazı yazarken sıklıkla yazım, imla ve noktalama işaretlerinde hatalar yapmak
• Düşünceleri kağıda dökmekte zorlanmak
• Bir metni anlayabilmek için birden fazla kez okumaya ihtiyaç duymak
• İyi bilinen bir yerde kaybolmak
• Biçim itibariyle birbirine benzeyen bazı harfleri okurken birbiriyle karıştırmak (‘b’ ve ‘d’ harfleri)

Disleksi Tedavisi Nasıl Olur?

Disleksi gibi öğrenme güçlükleri yaşam boyu devam eden nörolojik işleme bozukluklarıdır ve disleksi tedavisi için ihtiyaca uygun çeşitli müdahaleler, eğitsel yöntemler, psikoterapiler ile ilerlenir. Öncelikle disleksi hakkında bilgili olmak ve farkındalık oluşturmak amaç edinilir. Kişiler temel becerilerinde gösterebildikleri düşük performans nedeniyle iş, okul ve sosyal hayatlarında başarısızlıklarla kendilerini yetersiz hissedebilir, özgüvenleri düşebilir ve duygusal olarak zorlanabilirler. Bu süreçte kişilerin hayat kalitelerini etkileyen alanlar eğitsel programlarla desteklenirken, psikoterapiler ile de karşılaştıkları zorluklarla baş edebilme becerileri geliştirilmesi hedeflenir. 

Okul çağındaki çocuklar için ailenin ve öğretmenlerin bu konuda bilgili olması ve çocuğun ihtiyacına yönelik bir eğitim programı ve destekleyici müdahaleler sağlanması gelişim çağı olması sebebiyle oldukça önem taşır. Eğer çocuğunuzda ya da kendinizde fark ettiğiniz yukarıdaki belirtiler gözlemliyorsanız bir çocuk psikiyatrı ya da yetişkin psikiyatristine başvurmak ve terapi desteği almak yaşamınızı olumlu yönde etkileyecektir. Bu alandaki profesyoneller gerekli testler, ölçekler ve değerlendirmelerle öğrenme güçlüğünüzü belirleyerek gerekli müdahale planını sizin için çıkartmış olacak.