03 şubat 2024, Albis Therapy

Anoreksiya Nedir?

Yeme Bozuklukları makalemizde kısaca bahsettiğimiz anoreksiya nervozayı bu içerikte daha ayrıntılı ele alacağız. “Anoreksik nedir?”, “Anoreksiya ne demek?” gibi sorularla başlarsak; yeme bozukluğu türlerinden biri olan anoreksiya, kişinin bulunduğu yaşı, cinsiyeti ve boya göre olması gereken ağırlığın çok altında kaldığı, kilo kaybı yaşadıkları ve kilo almaya karşı duyduğu yoğun korkulara sahip olduğu bir psikiyatrik bozukluğun adıdır. Anoreksiya nevroza yaşayan kişiler, beden algılarına karşı oldukça kontrolcü ve takıntılı olarak kilolarının normalden az olmasına rağmen az yiyerek ya da yediklerini çıkartarak kilo almaya karşı kaygılı bir tutum sergilerler. Tehlikeli derecede zayıf olsalar bile aynaya baktıklarında kendilerini kilolu olarak görebilirler. Bu tutumlar, kişinin yemeyle olan ilişkisini bozukluğa uğratırken yeme alışkanlıklarını değiştirir.

Anoreksiya yaşayan kişiler anoreksik olarak da halk arasında isimlendirilir. Kendini uzun süre aç bırakma, katı diyetler yapma, yetersiz ve dengesiz beslenme, belirli zayıf beden ölçütü kalıplarına uymaya kendini zorlama, yemek yenildiğinde pişmanlık ve suçluluk duyma veya yemek yenildikten sonra mideyi boşaltma davranışları kişinin hem fiziksel sağlığını ciddi oranda olumsuz etkilerken psikolojik sağlığını da kötü etkiler. Bu yemek bozukluğu sadece beden algısı üzerinden gelişmemekle birlikte kişinin düşük duygu düzenleme becerileri ile ya da stresli olaylarla baş edebilmesi ile de anoreksiya oluşabilir. Bu nedenle anoreksiya nevroza yeme bozukluğu kişiye sadece fiziksel olarak zarar vermez, aynı zamanda zihinsel ve duygusal olarak kişiyi zayıflatarak işlevsizleştirir. Bozulmuş bir beden algısına bağlı olarak zayıf olmak için yapılan eylemler, birey tarafından fark edilemeyebilir ve anoreksi davranışları ciddi seviyelere ulaşarak sıkıntılı durumlara yol açabilir. Kişinin günlük hayatını devam ettirebilmesinde zorluklar yaşatır.  Kontrol altına alınamayan yeme bozuklukları ciddi sağlık problemlerine sebep olabilirken yaşamı tehdit eder. Yine bu bozukluklara çoğunlukla kaygı bozuklukları, depresyon, panik bozukluk, obsesif kompulsif bozukluk, alkol ve maddenin kötü kullanımı, intihar düşünceleri eşlik edebilmektedir. Yeme bozukluğu belirtilerini önceden fark edebilmek ve bunun için adım atabilmek kişinin ruhsal ve fiziksel sağlığı için gereklidir. Bu sebeple mutlaka bir profesyonelden destek almak önemlidir. 

Ruhsal Rahatsızlıklar Tanısal ve İstatiksel El Kitabına (DSM-5) göre Anoreksiya Nervoza iki alt tipe ayrılabilir:

• Kısıtlayıcı tip: Son 3 ayda neredeyse hiç yemek yenmemesi veya aşırı spor yapılması ve katı diyetler uygulanarak vücut ağırlığının kaybedildiği alt tiptir.
• Tıkanırcasına Yeme/Çıkarma tipi: Son 3 ay içinde tekrarlayan tıkanırcasına yeme ve çıkarma (kendini kusturma/laksatif ilaçlar kullanma) ataklarının yaşanmasıdır. Duygu düzenleme becerisinin düşük seviyede olmasına bağlı olarak aniden tıkanırcasına yeme davranışı gelebilir ve sonrasında gelen pişmanlık ve suçluluk hisleriyle kişi midesini boşaltır, kendini kusturabilir.

Anoreksiya Belirtileri

Anoreksi belirtileri ve yoğunluğu kişiden kişiye farklılık gösterebilir. 

Fiziksel:

• Kişinin yaş, cinsiyet ve boyuna uygun ağırlığın çok altında olmak
• Aşırı kilo kaybı
• Zayıf görünüm
• Sürekli yorgunluk ve halsizlik
• Uyku problemleri
• Düşük kan basıncı
• Dehidrasyon
• Kabızlık 
• Kalp ritim bozukluğu
• Mide ve sindirim sorunları
• Yavaşlayan solunum ve nabız
• Baş dönmesi ve bayılma
• Kemik ve kas erimesi
• Cildin kuru ve sararması
• Adet döngüsünün bozulması

Duygusal ve Davranışsal:

• Katı diyetler yapmak
• Uzun süre kendini aç bırakmak
• Kilo almaya karşı hissedilen aşırı korku ve kaygı
• Öğün atlamak
• Sürekli aynaya bakmak
• Bozulmuş beden algısı
• Kontrolsüzce gelen yeme atakları
• Yemek yedikten sonra gelen pişmanlık ve suçluluk hisleri
• Yemekten sonra kendini kusturma/mideyi boşaltma davranışları
• Aşırı ve ağır egzersizler yapmak
• Düşük kalorili yiyecekler tercih etmeye aşırı dikkat etmek
• Toplum içinde yemek yemekten kaçınmak
• Vücut ölçülerini göstermeyen renkte ve ölçüde renksiz ve bol kıyafetler tercih etmek
• Cinsel isteksizlik

Anoreksiya Nervoza Neden Olur?

Anoreksiyanın nasıl ortaya çıktığının nedenleri kesin olarak bilinmemekle birlikte çalışmalar gösteriyor ki bazı faktörler anoreksiyanın gelişmesinde risk etkeni olarak düşünülmektedir.

Genetik: Aile öyküsünde birinci dereceden yakınların anoreksiya nervoza yeme bozukluğu tanısı alması yine bu bozukluğun görülme olasılığını arttırmaktadır.

Gelişimsel: Gelişimsel dönemlerdeki kritik geçiş zamanlarında yaşanan olumsuz deneyimler, çocuklukta yaşanılan travmalar, depresyon, kaygı ve otizm gibi bozukluklar anoreksiyanın oluşmasını etkileyebilir. Anoreksiya nervoza ergenlik öncesi ve ergenlik döneminde başladığı görüldüğü için bu yaşlar risk grubu olarak görülmektedir.

Cinsiyet: Anoreksiya kadınlarda erkeklere oranla 10 kat daha fazla görülmektedir.

Psikolojik: Toplumun belirlediği güzellik beklentileri ve beden algısını karşılamak adına bireylerin üzerinde baskı oluşturması, başarı ve güzelliğin tanımlarının beden üzerinde yapılması ve medyanın bu konudaki işlevi, düşük özgüven, kaygı problemleri, geçmiş travmalar, cinsel istismar, mükemmelliyetçi bakış açısı, bireylerin olumsuz duygularla baş edebilmek ve rahatsız edici duygulardan kaçınmak amacıyla yeme alışkanlıklarının değiştirmesi anoreksiya nervoza için risk oluşturmaktadır.

Anoreksiya Nervoza Tedavisi 

Anoreksik belirtiler beden algısındaki bozulmalarla ortaya çıkarak fiziksel problemlerle görünürde olsa da anoreksiya nervoza ciddi ve hayatı tehdit eden bir ruhsal rahatsızlıktır. Bu nedenle erken tanı ve tedavi çok önemlidir. Anoreksiya yaşayan kişiler çoğunlukla kendilerindeki değişimin farkında olmayabilirler ve bunun bir rahatsızlık olabileceğini, hayatlarını riske eden bir durumda olduklarını kabul etmeyebilirler. Ancak rahatsızlık kronikleşerek oldukça sıkıntılı seviyeye ulaşabilir. Anoreksiya nervoza tedavi edilebilen bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Psikiyatrist hekimin tanısı ve tedavi planına uygun süreç takip edilir. Anoreksiya nervoza tedavisinde öncelikle beslenmenin düzenlenmesiyle beden ağırlığının kişinin durumuna uygun seviyeye normal sınırlara getirmekle başlanılır. Sonrasında psikoterapiler ile kişinin kendisine bakışı, beden algısı, yemek yeme ile olan ilişkisi, duygu düzenleme becerileri, toplumsal kalıplar üzerine çalışılarak kişi güçlendirilir. Hayatında daha kaliteli şekilde devam edebilmesi için psikoterapiler destek verir. En sık tercih edilen terapi yaklaşımları Bilişsel Davranışçı Terapi, Şema Terapi, Psikodinamik Terapi, Aile Terapisi ve grup terapileri olmaktadır. Rahatsızlık kalp ritminde bozulmalar, düşük kan basıncı, dehidrasyon, kemik ve kas erimesi gibi ciddi boyutlara ulaşmışsa tedavi hastanede yatılı olarak uygulanabilir.